од научно-експертската конференција на тема “АКТУЕЛНИ БЕЗБЕДНОСНИ ПРЕДИЗВИЦИ“, организирана од Здружението на ветерани и резервисти од одбраната и безбедноста, Балкански форум за безбедност и Здружението Клуб на генерали
01 јуни 2017 година, Скопје
Кус осврт на реализацијата на научно-експертската конференција
Поаѓајќи од Програмските платформи и согласно со планот на своите активности, а имајќи ги во вид актуелните политичко-безбедносни аспекти на глобалните, регионалните и македонските предизвици за политичко-безбедносните ризици и движења, Здружението на ветерани и резервисти од одбраната и безбедноста, Балкански форум за безбедност и Здружението Клуб на генерали на 01 јуни 2017 година, во Домот на АРМ Скопје заеднички организираа и реализираа научно-експертска конференција на тема “АКТУЕЛНИ БЕЗБЕДНОСНИ ПРЕДИЗВИЦИ“ на која беа презентирани размислувања и ставови на експерти и авторитети од сферата на безбедноста, одбраната и меѓународните односи, посветени на глобалните, регионалните и македонските перспективи за безбедносните предизвици и движења.
Имајќи во вид дека наведената проблематика за научно-експертската конференција е непосредно поврзана со областа од најширок интерес за граѓаните на Република Македонија и на македонското општество, воопшто, како и тоа дека самата дискусија требаше да ги опфати размислувањата и ставовите на експерти од безбедноста, одбраната и меѓународните односи, на професори и инструктори од образовните институции кои имаат програми за безбедност и на други авторитети од Република Македонија, на научно-експертската конференција, покрај членовите на организаторите, беа поканети, присуствуваа и учествуваа претставници од:, високообразовните и други институции и организации од Република Македонија, авторитети и експерти од областа на безбедноста и одбраната, од надворешно-политичката, безбедносната и информативно-аналитичката и истражувачката област, претставници на Дипломатскиот клуб и претставници од невладиниот сектор. Несомнено, сите тие дадоа квалитетна поддршка и придонесоа во остварувањето на целта на научно-експертската конференција.
Цели на научно-експертската конференција
Научно-експертската конференција имаше за цел да ги афирмира општите утврдени безбедносни вредности преку дебата на идеи, опции и конкретни планирани активности во насока на укажување на најефикасните начини за воспоставување на безбедна и политички стабилна средина во Република Македонија и регионот.
Со оваа научно-експертската конференција Здружението на ветерани и резервисти од одбраната и безбедноста, Балкански форум за безбедност и Здружението Клуб на генерали си поставија за цел и тоа, врз експертска анализа на актуелните аспекти на безбедноста и стабилноста, да се даде поглед од страна на учесниците на дебатата за патот на натамошната изградба на системот за безбедност на Македонија во контекст на стабилноста на национално и регионално ниво, како предизвик и приоритет во насочувањето и интензивирањето на активностите на полето на вредностите на безбедноста и во создавањето услови за одржлив развој, зацврстување на довербата и соработката во регионот.
Значаен очекуван резултат беше дека авторитетите, експертите и научниците кои се занимаваат со проблематиката на безбедноста, одбраната и меѓународните односи, поврзани со политики и анализи, ќе придонесат за пошироки и подлабоки сознанија за севкупните ризици и можните нови појавни манифестации на безбедносните состојби, за идеите и организациската подготвеност како да се одговори на предизвиците и на потребните подобрувања во концептот на националната безбедност.
Врз основа на размена на информации и идеи, научно-експертската конференција имаше за цел да генерира предлози за подобрување на оперативните способности и меѓуресорската соработка во системот за безбедност, одбрана и надворешна политика.
Методологија на реализацијата
Поаѓајќи од поставените цели, научно-експертската конференција се одвиваше по методологијата на интерактивност, при што во првиот дел, низ поднесување на пригодно обраќање на заменик претседателот на Здружението на ветерани и резервисти од одбраната и безбедноста, генералот во пензија Борис Стојаноски и низ воведни излагања, беа презентирани анализи, размислувања и ставови на: д-р Благоја Марковски, претседател на Балкански форум за безбедност, проф. д-р Темелко Ристески, Декан на правниот факултет, ФОН универзитет, проф. д-р Владимир Пивоваров, експерт од сферата на безбедноста, генералот во пензија и поранешен началник на ГШ на АРМ Мирослав Стојановски, проф. д-р Осман Кадриу, факултет за правни науки, ФОН универзитет, полк. во пензија Велин Стојановски, поранешен воен претставник на АРМ во САД, како и на македонските амбасадори од кариера Благој Зашев и Душко Бојчев.
Од страна на организаторите на научно-експертската конференција во проектот за истата беа понудени и на конференцијата елаборирарни следните тези за дебата и расправа:
– Аспекти на актуелните безбедносни предизвици,
– Актуелните политичко-безбедносни состојби и нивното влијание врз развојните аспекти на македонското општество во контекст на безбедноста,
– Настаните од 27 април – отрезнувачка поука или мултиплицирање на кризата во Македонија,
– Политичките влијанија и нивните импликации врз професионалноста на армиско – полициските структури,
– Ослободувањето на “заробената држава“ како предуслов за сеопшта сигурност на граѓаните на Македонија,
– Актуелните безбедносни состојби во земјата и регионот, како предизвик за eвро-атланските приоритети,
– Геостратегиски и геополитички аспекти на причините за појава на безбедносни кризи.
Воведните излагања и понудените тези за расправа, како и актуелноста на разгледуваната проблематика предизвикаа неподелена заинтересираност кај 60-те присутни експерти и авторитети од сферата на безбедноста, одбраната и меѓународните односи на конференцијата.
Заклучоци и препораки
Врз основа на воведните излагања, бројните коментари и дискусии на научно-експертската конференција на тема “АКТУЕЛНИ БЕЗБЕДНОСНИ ПРЕДИЗВИЦИ“, произлегоа следнитезаклучоци и препораки:
– Општа е оценката која недвосмислено произлезе од излагањата и дискусиите на учесниците на научно-експертската конференција дека современиот свет и начинот на живеење се карактеризираат со брзи и динамични промени кои со себе носат нови и често непредвидливи ризици, закани, опасности и загрозувања по мирот, стабилноста и безбедноста на државите. Во овој контекст своевидна експанзија на одредени опасности за Република Македонија се внатрешниот дисбаланс во развојот на демократските процеси со јасно изразени манифестации на политичка, институционална, па дури во одредени сегменти и уставна криза, девијациите предизвикани од организираниот криминал, националниот радикализам, а од надворешен аспект на влијанија, закани и предизвици: подемот на меѓународниот тероризам, Европската бегалска и мигрантска криза, илегалната миграција и трговија со луѓе, дрога, оружје и сл.
– И теоријата и практиката потврдуваат дека само со успешна и добра стратегија можат да се разрешат сите проблеми, опасности, ризици и закани по безбедноста на земјата, но за таа цел е неопходно државата да има соодветна безбедносна политика, поставена врз основа на анализи на предизвиците, заканите, ризиците, загрозувањата и опасностите по нејзиниот интегритет и нејзините граѓани. Притоа, членството на државата во меѓународни институции и организации формирани за заштита, одржување и унапредување на стабилноста од аспект на безбедноста, правдата, одбраната и внатрешните работи е особено значајно. Меѓутоа, членството во овие организации подразбира и многу реформи во националното законодавство и практики, заради создавање, одржување и зачувување на мирот, безбедноста и стабилноста во државата.
– Од геополитички аспект, причините за појава на безбедносни кризи во која било држава, па и во Македонија, условно можат да се сведат на три категории: прво, поради погрешно вреднување на клучните геополитички фактори од значење за државата, второ, поради недоволно согледување на геополитичките промени на глобален, континентален и регионален план и соодветно приспособување на тие промени и трето, поради погрешна геостратегија и политички одлуки кои не ги изразуваат сопствените клучни геополитички фактори и геополитичките околности. Во овој контекст, Македонија нема друг избор освен членство во ЕУ и НАТО, но тоа не значи дека ќе исчезнат сите причини за безбедносни кризи, но во значителна мерка би се намалиле ризиците. Согласно со тоа, Македонија мора да ја приспособи својата надворешна политика и геостратегија во насока на намалување на евентуелните ризици и остварување на виталните државни и интересите на македонските граѓани.
– Иако во актуелниов момент, но и во непосредниот нареден период на Македонија не и претстои опасност од класична војна или агресија, има многу асиметрични закани и можни “терористички активности” креирани со внатрешна логистика, а кои бараат соодветен одговор.
– Македонија се соочува со исклучително сложена политичка состојба која го загрозува мирот и внатрешната стабилност, како и економскиот развој. Тие загрозувања и прашања кои што произлегуваат од слабостите кои што имаат внатрешен карактер се основни генератори на лошата безбедносна состојба кај нас.
– Очигледно е дека интересите на Република Македонија се многу повеќе отколку само заштита на нејзината безбедност. Тие се, пред се, движечка сила и насока за просперитет на државата во сите области. Внатрешната стабилност, економскиот развој, унапредувањето на демократските институции и односи во државата, социјалниот мир и стабилност, заштитата на граѓаните од сите видови внатрешни загрозувања се не помалку важни области битни за стабилноста, безбедноста и напредокот на земјата.
– Со заштитата на виталните интереси се унапредува безбедносната состојба и се создаваат услови за подобар живот на граѓаните и функционирање на државата и општеството. Во тој контекст заштитата и унапредувањето на мирот и безбедноста, животот, здравјето, имотот и личната безбедност на граѓаните на Република Македонија, како и развојот на мултиетничко општество засновано врз меѓусебна доверба и врз заеднички напори и стремеж на сите етнички заедници за стабилност и сестран напредок на државата и економскиот развој заснован врз принципите на пазарната економија, приватната сопственост, како и заштитата на виталната инфраструктура и ресурси на Република Македонија се во непосредна корелација и остваруваат директно влијание врз безбедноста. Со оглед на актуелните состојби во Република Македонија, заштитата и унапредувањето на демократските основи на правната државата – политички плурализам, парламентарна демократија, поделба на власта, владеење на правото, доследно почитување на човековите права и слободи и правата и слободите на граѓаните кои припаѓаат на сите заедници, како и постојано одржување и унапредување на вкупната внатрешна безбедност на општеството и државата, а кои, евидентно е дека се загрозени, пред се, поради субјективни слабости и немање капацитет на досегашното политичко раководство, треба и мора да бидат во фокусот на програмските определби за идниот развој на земјата.
– Изградбата и развојот на разни форми на соработка со соседите, а во интерес на мирот, безбедноста и развојот на Република Македонија и нејзините соседи; нашиот сопствен придонес за зачувување и унапредување на мирот и стабилноста во регионот на Западен Балкан и во Југоисточна Европа заради зајакнување на зоната на демократијата, безбедноста и просперитетот на сите земји во регионот; учеството во изградбата на мирот и стабилноста во регионот, Европа и светот; превенцијата и изградбата на инструменти за рано предупредување на тензиите и кризите, со цел навремено и ефикасно решавање по мирен пат; обезбедувањето на услови и унапредувањето на внатрешно-политичката стабилност и на можностите за еднакво право на учество кое во себе треба да содржи и општоприфатен консензус во врска со прашањата од траен, витален и важен интерес на земјата; како и создавањето услови за унапредување на безбедносната култура се само дел од важните интереси кои треба да се дефинираат и операционализираат во програмските определби на нашиот развој.
– Институциите на државата или нивни функционални делови, особено во периодот пред нас беа изложени и подложни на политичко-партиски влијанија во зависност од интересите и целите на партиските елити. Многу е битно да се нагласи дали таквите влијанија имаат за цел спроведување на политики насочени кон подобрување на состојбите во сите области на општествениот живот, пред се на добросостојбата на граѓаните или за остварување на одредени партиски цели.
– Во изминатиот период, посебно за време на политичката криза која резултираше со негативни влијание во сите области на општествениот живот на Р.Македонија, на површина испливаа многу негативни појави и проблеми пред се во МВР кои суштествено го нарушуваат кредибилитетот на институцијата задолжена за обезбедување услови за несметан јавен ред и мир, посебно преку состојбите кои кулминираа на 27 април. Сега, после нешто повеќе од еден месец, откако добивме повеќе сознанија за настаните, со полно право можеме да констатираме дека имаше драстично нарушување во функционирањето на пропишаните мерки за обезбедување на Собранието, вклучително и на пратениците, но и во пропишаното професионално постапување на припадниците на МВР во согласност со усвоените стандарди. Мора да бидеме внимателни и одговорни во давањето на оценките посебно кога се работи за институција од неколку илјади вработени дека најголемиот број се совесни професионалци. Но мора да бидеме и критични кога велиме дека за срамниот ден во поновата историја на МВР се одговорни поединци на клучни позиции во хиерархиската поставеност и групи вработени кои не постапија соодветно и професионално во високо ризичната настаната ситуација.
– Институциите мора да се залагаат за изградба на систем на вредности во МВР и МО-АРМ кој ќе препознава, изолира и санкционира негативни дејанија и однесувања на поединци и групи кои се спротивни на законските норми, а настанале како последица на партиско влијание. Затоа мора во континуитет да се посветува сериозно внимание на градењето на етичките и морални норми, на знаењето и вештините со цел да се подобрува професионалното однесување на припадниците на армиско-полициските структури.
– Несомнена е и очигледна партизацијата на службите за разузнавање и потребата од департизација и пронаоѓање на форми на цивилна контрола на овие служби со цел враќање на вредностите таму каде што им е местото во субјектите на политчкиот систем на државата. Во корелација со тоа, а во однос на доследното почитување на правото, на правната држава и на институциите на системот, неопходно е носителите на политичката власт, на партиите и нивните лидери да се најдат пред лицето на правдата и одговорноста за да можат да бидат пример за оние кои што имаат амбиции да владеат во наредниот период.
– Присуството во Собранието на припадници на разни институции, пред се на Армијата, МВР, Агенцијата за разузнавање, укажува на уште поголем степен на индиција, дека сето тоа е организано од самите институции, односно од лицата кои ги раководат таквите институции. Дури се случува и тоа, присуството на таквите лица да се оправдува со изготвување на фиктивни материјали дека биле пратени на тоа место за одредена намена.
– За да се излезе од аспектот на постоечката практика на единствено гласно слушање само на политичките субјекти, неопходно е да и се даде свое место на науката “да влезе“ во безбедносните структури, на академската средина и на сите експерти и поединци кои имаат капацитет и можат да дадат свој придонес и во дефинирањето на предизвиците, ризиците и заканите, но и во нивната операционализација низ конкретни мерки и активности.
– Приближувањето на проблематиката на безбедноста до јавноста, отворањето на прашањето на работата и дејствувањето на службите и органите за безбедност може да биде и во функција на јакнењето на демократскиот процес во Република Македонија и од тој аспект на потребата од забрзување на реформите во општеството и во овој општествен сегмент.
– Во моментов опасноста од Европската бегалска и мигрантска криза е јасна и присутна. Низ Македонија поминува главната рута и можно е да се соочиме со реална опасност да станеме дел или нов собирен центар за бегалци и мигранти. Не е никакво изненадување ако бранот на бегалци и мигранти биде злоупотребен. Меѓу наизглед невините бегалци сосема е можно да се кријат и многумина со крвави раце од боиштата во своите земји. За справување со кризата потребно е меѓународно решение, а Македонија со своето активно учество, треба да биде дел од решението.
– Македонија, по повеќе од половина век самостојност, мора да созрее и да изнајде методи и средства внатрешните проблеми да ги решава во рамките на своите капацитети, а сѐ помалку да се ослонува на помошта на меѓународниот фактор. За тоа е потребно создавање на кохезивна општествена средина, што треба и да се бара од власта, но и да се помогне во раслојувањето на општеството по било која основа.
Здружението на ветерани и резервисти од одбраната и безбедноста, Балкански форум за безбедност и Здружението Клуб на генерали ја искажуваат својата подготвеност и натаму да се ангажираат во активностите и да ги стават на располагање своите интелектуални капацитети и посветеност на проучување и анализа на проблематиката во областа на безбедноста и одбраната и да дадат свој придонес во изградбата на безбеноста и мирот, како на ниво на Република Македонија така и на ниво на регионот на Западен Балкан и ЈИЕ.
Здружение на ветерани и резервисти од одбраната и безбедноста
Балкански форум за безбедност
Здружение Клуб на генерали
