ОСВРТ, Заклучоци и препораки од панел сесијата на тема “Безбедноста во програмските определби на македонските политички субјекти”, организирана од Балкански форум за безбедност 29 септември 2016 година, Скопје
Кус осврт на реализацијата на Панел сесијата
Поаѓајќи од Програмската платформа, а имајќи ги во вид актуелните политичко-безбедносни аспекти на глобалните, регионалните и македонските предизвици за политичко-економските и безбедносните ризици и движења, Балкански форум за безбедност на 29 септември 2016 година, во Домот на АРМ Скопје организира и реализира Панел дискусија на тема “Безбедноста во програмските определби на македонските политички субјекти“.
Имајќи во вид дека наведената проблематика за панел сесијата е непосредно поврзана со областа од најширок интерес за граѓаните на Република Македонија и на македонското општество, воопшто, како и тоа дека самата дискусија требаше да ги опфати размислувањата и ставовите на политичките партии во Рерпублика Македонија, на експерти од безбедноста и одбраната, професори и инструктори од образовните институции кои имаат програми за безбедност и други авторитети од Република Македонија, на Панел дискусијата беа поканети, присуствуваа и учествуваа претставници од: политичко-партиските структури, невладиниот сектор, високообразовните и други институции и организации од Република Македонија, авторитети и експерти од областа на безбедноста и одбраната, политичката, безбедносната и информативно-аналитичката и истражувачката област. Несомнено, сите тие дадоа квалитетна поддршка и придонесоа во остварувањето на целта на панел дискусијата.
Цели на Панел сесијата
Панел дискусијата имаше за цел да ги афирмира општите утврдени безбедносни вредности преку дебата на идеи, опции и конкретни планирани активности со цел да се укаже на најефикасните начини за воспоставување на безбедна и политички стабилна средина во Република Македонија и регионот.
Со оваа Панел дискусија Балкански форум за безбедност си постави за цел и тоа, врз експертска анализа на актуелните аспекти на безбедноста и стабилноста, од страна на учесниците на дебатата, да се даде поглед за патот на натамошната изградба на системот за безбедност на Македонија во контекст на стабилноста на национално и регионално ниво, како предизвик и приоритет во насочувањето и интензивирањето на активностите на полето на вредностите на безбедноста и во создавањето услови за одржлив развој, зацврстување на довербата и соработката во регионот.
Значаен очекуван резултат беше дека авторитетите, експертите и научниците кои се занимаваат со проблематиката на безбедноста и одбраната, поврзани со политики и анализи, ќе придонесат за пошироки и подлабоки сознанија за севкупните ризици и можните нови појавни манифестации на безбедносните состојби, за идеите и организациската подготвеност како да се одговори на предизвиците и на потребните подобрувања во концептот на националната безбедност
Врз основа на размена на информации и идеи, панел дискусијата имаше за цел да генерира предлози за подобрување на оперативните способности и меѓуресорската соработка во системот за безбедност.
Методологија на реализацијата
Поаѓајќи од поставените цели, Панел сесијата се одвиваше по методологијата на интерактивност, при што во првиот дел, низ поднесување на воведни излагања, беа презентирани анализи, размислувања и ставови на поранешниот министер за внатрешни работи и актуелен претседател на политичката партија Демократски сојуз – г-дин Павле Трајанов, на универзитетските професори проф. д-р Назми Маличи, декан, Факултет за политички науки и дипломатија, ФОН универзитет, Скопје, проф. д-р Цане Мојановски (Факултет за безбедност) и проф. д-р Јове Кекеновски (Универзитет ,,Св. Климент Охридски”, Битола) и на Иван Бабановски (поранешен оперативен работник во Управата за државна безбедност, Универзитетски професор по безбедност и експерт по меѓународен тероризам).
Врз основа на воведните излагања и на понудените тези за дискусија од страна на организаторот на Панел дебатата – Балкански форум за безбедност, сериозноста и актуелноста на разгледуваната проблематика предизвика интензивна дискусија во која од вкупно 39 присутни, се вклучија 10 учесници и тоа: 4 претставници на политички партии, 2 претставници на невладини организации, 3 експерти – универзитетски професори од областа на разгледуваната проблематика и 1 експерт за надворешна политика – македонски амбасадор од кариера.
Заклучоци и препораки
Врз основа на воведните излагања, бројните коментари и дискусии на Панел сесијата за “Безбедноста во програмските определби на македонските политички субјекти“, произлегоа следнитезаклучоци и препораки:
Општа е оценката која недвосмислено произлезе од излагањата и дискусиите на учесниците на Панел сесијата дека проблематиката на безбедноста во програмите на политичките партии е недоволно застапена, ниту по обем ниту по содржина, односно по карактер и дека во најголем дел од програмските определби на македонските политички субјекти е сведена само на начелни и општи ставови кои, речиси, и да не се разликуваат од партија до партија. Особено е карактеристично тоа што не се посветува повеќе внимание на она што значи тероризам, разузнување, криминалитет и елеминирање на определени видови на загрозување.
Сите програми и платформи во овој сегмент се еднолични и наликуваат една на друга, при што проблематиката на безбедноста се сведува на неколку ставови, според кои, кога станува збор за одбраната се мисли на Министерството за одбрана, кога се говори за внатрешната политика, редот и мирот се мисли на МВР, за надворешната политика и евроатланските интеграци на МНР и многу малку се говори за заштитата на животната средина, за менаџирањеро со кризните ситуации и др. Во тој контекст, во програмските документи на политичките партии не може да се види јасна визија и заокружена слика за тоа како една партиска гарнитура гледа на одбраната и безбедноста на државата.
Се добива впечаток дека дефинирањето на безбедноста без операционализација на активностите во програмите на политичките партии е сведено на импровизација и како да се очекува работите да течат стихијно или по автоматизам онака како што се одвивало во претходниот период од страна на претходниците или сè да се препушти на административците кои ја покриваат оваа област по теркот „тие ја познаваат проблематиката, тие и ќе ги решаваат проблемите и тоа онака како ќе им се наложи“.
Нема нови размисли, идеи и иницијативност и затоа состојбите во сите сегменти на безбедноста и одбраната се или скромни или не соодвествуваат со современите текови на живеењето.
Се поставува дилема, во услови кога немаме доволно вградено безбедносни прашања во програмите на политичките партии, дали можеме да одиме и да вршиме анализа на оствареното, што објективно се јавува како кочница.
Иако во актуелниов момент, но и во непосредниот нареден период на Македонија не и претстои опасност од класична војна или агресија, има многу асиметрични закани и можни “терористички активности” креирани со внатрешна логистика, а кои бараат соодветен одговор.
Македонија се соочува со исклучително сложена политичка состојба која го загрозува мирот и внатрешната стабилност, како и економскиот развој. Тие загрозувања и прашања кои што произлегуваат од слабостите кои што имаат внатрешен карактер се основни генератори на лошата безбедносна состојба кај нас.
Секоја политичка партија која претендира да ја води државата треба јасно да ги определи сопствените ставови и погледите за нејзиното поимање за тоа што таа подразбира и како гледа на: одбраната и националните интереси; безбедносното опкружување на државата; политиката и целите на национална безбедност, насоките, областите и инструментите за нејзино остварување; погледите и ставовите во однос на одбраната на државата; заштитата на животната средина; менаџирањето со кризни ситуации, со посебен акцент на оптимализацијата на безбедносните ресурси; како и на организацијата и насоките за зголемување на можностите и подготвеноста на државата за одговор на предизвиците, ризиците и опасностите по безбедноста на земјата.
Република Македонија ги има изработено и донесено документите од сферата на безбедноста и одбраната, како што се: концептот, доктрината, стратегијата, годишните национални програми за членство во НАТО, но, анализирајќи ги истите, се поставува прашањето колку се тие ажурни, односно колку се тие актуелни. Дали интересите кои што се во нив вградени соодејствуваат со денешниот моментум во кој што живееме. Во Македонија од страна на јавноста доста некритички се опсервира самата потреба да се влезе во НАТО. Во последните 10 години поддршката за влез во НАТО е изразително висока и се движи некаде меѓу 70 и 80%. И луѓето некритички го гледаат тоа бидејќи го сфаќаат крајно симболично – ова за нив значи дека ЕУ и НАТО се симболи на тоа дека Македонија по автоматизам со зачленувањето во овие структури ќе биде стабилна, безбедна и просперитетна.
Одлагањето на интеграцијата на Република Македонија во ЕУ и НАТО кај најголемиот број граѓани на Република Македонија создава ЕУ и НАТО скептицизам и претставува предизвик за создавање и изградба на нови стратегиски партнерства во контекст на безбедноста на регионално и глобално ниво. Треба да градиме добри односи со сите држави, но секогаш да поаѓаме од нашите национални и државни интереси.
Во моментов опасноста од бегалската криза е јасна и присутна. Низ Македонија поминува главната рута на мигрантите и можно е да се соочиме со реална опасност да станеме нов собирен центар за бегалци и мигранти. Не е никакво изненадување ако бранот на бегалци биде злоупотребен. Меѓу наизглед невините бегалци сосема е можно да се кријат и многумина со крвави раце од боиштата во своите земји. За справување со кризата потребно е меѓународно решение, итна европска кооперативност и добра координираност со активна вклученост и на факторите надвор од ЕУ, пред се на Руската Федерација, САД, Кина, Турција и Иран. Притоа, Македонија со своето активно учество, треба да биде дел од решението.
Интересите на една држава, во тој контекст и на Република Македонија, се засновани врз долгорочните потреби кои се пресудни за животот и безбедноста на граѓаните, но и за стабилноста, функционирањето и континуитетот на државата. Оттука, кога се зборува за трајниот интерес на Република Македонија, политичките партии, во прв план треба да ги имаат во вид: 1) заштитата на независноста и територијалниот интегритет и суверенитет и 2) зачувувањето и унапредувањето на државниот идентитет со слободно изразување на етничкиот идентитет на сите граѓани на државата.
Со заштитата на виталните интереси се унапредува безбедносната состојба и се создаваат услови за подобар живот на граѓаните и функционирање на државата и општеството. Во тој контекст заштитата и унапредувањето на мирот и безбедноста, животот, здравјето, имотот и личната безбедност на граѓаните на Република Македонија, како и развојот на мултиетничко општество засновано врз меѓусебна доверба и врз заеднички напори и стремеж на сите етнички заедници за стабилност и сестран напредок на државата и економскиот развој заснован врз принципите на пазарната економија, приватната сопственост, како и заштитата на виталната инфраструктура и ресурси на Република Македонија се во непосредна корелација и остваруваат директно влијание врз безбедноста. Со оглед на актуелните состојби во Република Македонија, заштитата и унапредувањето на демократските основи на правната државата – политички плурализам, парламентарна демократија, поделба на власта и демократски и фер избори, владеење на правото, доследно почитување на човековите права и слободи, како и правата и слободите на граѓаните кои припаѓаат на сите заедници и постојано одржување и унапредување на вкупната внатрешна безбедност на општеството и државата, а кои, евидентно е дека се загрозени, пред се, поради субјективни слабости и немање капацитет на политичкото раководство, треба и мора да бидат во фокусот на програмските определби на политичките партии.
Изградбата и развојот на разни форми на соработка со соседите, а во интерес на мирот, безбедноста и развојот на Република Македонија и нејзините соседи; нашиот сопствен придонес за зачувување и унапредување на мирот и стабилноста во Југоисточна Европа заради зајакнување на зоната на демократијата, безбедноста и просперитетот на сите земји во регионот; учеството во изградбата на мирот и стабилноста во регионот, Европа и светот; превенцијата и изградбата на инструменти за рано предупредување на тензиите и кризите, со цел навремено и ефикасно решавање по мирен пат; обезбедувањето на услови и унапредувањето на внатрешно-политичката стабилност и на можностите за еднакво право на учество кое во себе треба да содржи и општоприфатен консензус во врска со прашањата од траен, витален и важен интерес на земјата; како и создавањето услови за унапредување на безбедносната култура се само дел од важните интереси кои треба да се дефинираат и операционализираат во програмските определби на политичките партии.
Не може да се избегне интеркултурниот дијалог, но не диригиран, дека е основа за заедничко живеење во мултиетничка и мултикултурна Македонија и дека добар дел од проблемите кои што ни произлегуваат и се актуелни се токму од отсуството на интеркултурен дијалог, потценување на нивото на кое што тој се остварува или пак амбициите за интеркултурен дијалог кој што едноставно провоцира надменост едни над други.
Прашањето на името мора да биде еден од пунктовите на кое што треба да се осврнуваат политичките партии во своите програми во сферата на безбедноста, тоа треба да се оценува како реалност. Спорот со името, наметнат од Грција, е добра причина за власта да има алиби за застојот во евроинтеграциските процеси. Грција гледа партнери кај нас кои не сакаат да се разреши овој спор.
Несомнена е и очигледна партизацијата на службите за разузнавање и потребата од департизација и пронаоѓање на форми на цивилна контрола на овие служби со цел враќање на вредностите таму каде што им е местото во субјектите на политчкиот систем на државата. Во корелација со претходното, а во однос на доследното почитување на правото, на правната држава и на институциите на системот, неопходно е носителите на политичката власт, на партиите и нивните лидери да се најдат пред олтарот на одговорноста за да можат да бидат пример за оние кои што имаат амбиции да владеат во наредниот период.
Приватната безбедност треба да се анализира и сè повеќе да се почитува како структерен елемент на безбедносниот сектор, со забелешка дека еден сегмент околу приватната безбедност, она што значи обезбедување на имоти и лица е развиен или преразвиен, а другиот сегмент околу детективската дејност недозволиво заостанува.
Прашањето на бранителите треба и мора да има соодветен одговор во контекст на безбедноста и тоа не само како сеуште нерешен статус на истити туку и како прашање за идните текови на безбедноста во одбрана на вредностите на земјата.
За да се излезе од аспектот на постоечката практика на единствено гласно слушање само на политичките субјекти, неопходно е да им се даде свое место на невладините организации, на академската средина и на сите експерти и поединци кои имаат капацитет и можат да дадат свој придонес и во дефинирањето на предизвиците, ризиците и заканите, но и во нивната операционализација низ конкретни мерки и активности.
Приближувањето на проблематиката на безбедноста до јавноста, отворањето на прашањето на работата и дејствувањето на службите и органите за безбедност може да биде и во функција на јакнењето на демократскиот процес во Република Македонија и од тој аспект на потребата од забрзување на реформите во општеството и во овој општествен сегмент.
Балкански форум за безбедност ја искажува својата подготвеност и натаму да се ангажира во активностите и да ги става на располагање своите интелектуални капацитети и посветеност на проучување и анализа на проблематиката во областа на безбедноста и одбраната и да даде свој придонес во изградбата на безбеноста и мирот, како на ниво на Република Македонија така и на ниво на регионот на ЈИЕ.
Балкански форум за безбедност
